 |
 |
Metrisch is mooi
Het metrisch stelsel is mooi. We staan er niet elke dag bij stil hoe mooi het is en hoe consequent het in elkaar zit.
Een grootheid: een eenheid
Het metrisch stelsel is zo eenvoudig om te gebruiken omdat elke grootheid (tijd, afstand) maar één eenheid kent (seconde, meter). Afstand wordt altijd gemeten in meters en tijd altijd in seconden. Het oppervlak van een lat van 0,10 meter breed en 3 meter lang is 0,10 * 3 = 0,30 vierkante meter. Een Amerikaan die hetzelfde probeert zal 4 inch moeten vermeningvuldigen met 10 feet. Dit is als appels en peren.
Basis, afgeleid en toegestaan
De S.I. brochure kent drie soorten eenheden:
- Basiseenheden: meter, kilogram, seconde, ...
- Afgeleide eenheden: vierkante meter (oppervlak), meter per seconde (snelheid), kilogram per vierkante meter (dichtheid van verf op een muur), ...
- Toegestane niet-S.I.-eenheden: minuut, uur
In totaal zijn er zeven basiseenheden. meter, kilogram, en seconde zijn de belangrijkste. De oude naam van het S.I. is dan ook mks-stelsel. De andere vier zijn: ampere (elektrische stroom), kelvin (temperatuur), mol (hoeveelheid atomen) en candela (lichtintensiteit)
Er zijn oneindig veel afgeleide eenheden. Iedere combinatie van basiseenheden is weer een afgeleide eenheid. Sommige zijn eenvoudig zoals de vierkante meter. Sommige zijn waanzinnig ingewikkeld zoals de vierkante meter kilogram per seconde tot de derde per ampere kwadraat.
Niet alle eenheden die niet in het S.I. zitten hoeven te worden afgeschaft. Sommige zoals uur en minuut zijn gewoon handig. Het zou erg onhandig zijn om de tijd aan te geven in seconde. Daarom heten deze eenheden toegestaan. Je mag een toegestane eenheid alleen op zich zelf gebruiken, niet om andere eenheden van af te leiden. Dus wel: 'Ik kom thuis om drie uur' maar niet: 'Ik fiets drie kilometer per uur'.
Alternatieve namen
Hierboven stond een afschuwelijke naam voor een afgeleide eenheid. (vierkante meter kilogram per seconde tot de derde per ampere kwadraat) Om te voorkomen dat we steeds deze hele naam moeten gebruiken hebben (heel) veel eenheden een bijnaam. De vierkante meter kilogram per seconde tot de derde per ampere kwadraat staat in het dagelijks leven bekend als de ohm en is een eenheid voor elektrische weerstand. In het S.I. hebben heel veel eenheden een bijnaam. De kilogram meter kwadraat per seconde kwadraat is beter bekend als joule en is een eenheid van energie. Trillingen per seconde worden aangegeven in hertz wat niks anders betekent dan per seconde. De hoeveelheid radioactiviteit per seconde noemen we echter bequerel wat ook niks anders betekent dan per seconde.
Naast de officiele bijnamen bestaat er een groot aantal onofficiele bijnamen. In Scandinavie noemen ze een afstand van 10 000 meter een metrische mijl terwijl we in Nederland en Zuid-Afrika het woord ons gebruiken voor 100 gram. Amerikaanse soldaten zeggen klick als ze een kilometer bedoelen. De belangrijkste overeenkomst tussen al deze onofficiele eenheden is dat ze een hele macht van tien (1, 10, 100, ...) zijn van een afgeleide eenheid. Een hoeveelheid van 500 gram wordt nooit een metrische eenheid en je kunt 1500 meter nog zo vaak een metrische mijl noemen, hij wordt er niet metrischer van.
Symbolen
We hebben hier boven gezien dat het soms erg onhandig is om alle eenheden helemaal uit te schrijven. Een pot verf voor 1 vierkante meter zou groter moeten worden alleen al om die tekst er op te kunnen zetten. Daarom hebben alle eenheden een symbool. Voor meter gebruiken we 'm' en voor seconde 's'
Voorvoegsels
Omdat het S.I. maar een eenheid heeft voor elke grootheid kan het zijn dat je heel erg grote of kleine getallen nodig hebt. De golflengte van groen licht is ongeveer 0,000 000 4 m en de klokfrequentie van je computer 3 000 000 000 Hz. Dat is niet handig. Daarom heb je voorvoegsels. Een kilometer is duizend meter en een milligram een duizendste gram.